Jak zareagować, gdy dziecko się samookalecza?

Samookaleczenie u dzieci to złożone zjawisko, które może mieć różne przyczyny i konsekwencje zdrowotne. Wczesna identyfikacja trudności oraz szybkie wdrożenie działań pomocowych zmniejszają ryzyko pogłębiania się problemów emocjonalnych i społecznych. Wsparcie opiekunów polega przede wszystkim na uważnej obserwacji, tworzeniu bezpiecznych warunków do rozmowy oraz szukaniu profesjonalnej pomocy wtedy, gdy jest to potrzebne.

Rozpoznawanie możliwych sygnałów

Rozpoznawanie obejmuje zmiany nastroju i funkcjonowania (wycofanie, drażliwość, trudności z koncentracją), a także unikanie sytuacji wymagających odsłonięcia ciała czy zgłaszanie bólów bez uchwytnej przyczyny. Pojawienie się śladów na skórze lub używanie odzieży zakrywającej ciało niezależnie od pogody może wymagać spokojnej rozmowy i oceny sytuacji. W każdym przypadku istotne jest zachowanie szacunku dla prywatności dziecka oraz unikanie bagatelizowania lub oceniania.

Pierwsza reakcja dorosłych

Pierwsza reakcja powinna koncentrować się na zapewnieniu bezpieczeństwa oraz możliwości swobodnego opowiedzenia o trudnościach. W rozmowie pomocne są pytania otwarte i akceptująca postawa, bez nacisku i krytyki. Jeżeli istnieje ryzyko dalszego samouszkadzania lub wystąpiły objawy mogące zagrażać zdrowiu, konieczny jest pilny kontakt z profesjonalistą i — w sytuacji nagłej — wezwanie pomocy pod numerem alarmowym.

Formy wsparcia i leczenia

Formy wsparcia psychoterapeuta dzieci dobiera indywidualnie do potrzeb dziecka i rodziny. Mogą obejmować konsultacje psychiatryczne, psychoterapię indywidualną, pracę z rodziną lub działania w środowisku szkolnym. Celem jest rozpoznanie czynników podtrzymujących trudności, wzmocnienie bezpiecznych sposobów regulacji emocji i poprawa funkcjonowania w codziennym życiu. Zakres i czas trwania oddziaływań ustala się po ocenie klinicznej i modyfikuje wraz ze zmianą sytuacji.

Rola opiekunów i współpraca ze środowiskiem

Opiekunowie mogą wspierać proces zdrowienia, dbając o przewidywalny rytm dnia, sen, aktywność fizyczną adekwatną do wieku oraz ograniczenie dostępu do środków, które mogłyby zostać użyte do samouszkodzeń. Współpraca ze szkołą oraz regularny kontakt ze specjalistami ułatwiają monitorowanie postępów i wprowadzanie potrzebnych korekt.