Stres związany ze szkołą

Dla dzieci moment pójścia do szkoły (6-7 rok życia) to wejście w nowy, nieznany świat. Jest to kolejny okres rozwojowy i chociaż to nadal czas dzieciństwa, dzieci podejmują wówczas pierwszy krok w stronę rzeczywistości dorosłych. Można powiedzieć, że w pewnym sensie kończy się czas beztroskich zabaw, a zaczyna „obowiązek szkolny”. Muszą poznać nowe reguły, oczekiwania wobec nich i zrozumieć ich sens.

Od tego, jak poradzą sobie z nową sytuacją zależy ich poczucie własnej kompetencji. To właśnie ono w przyszłości będzie owocować poczuciem satysfakcji oraz odwagą do zdobywania wyznaczonych celów i osiągania sukcesów.

Dzieci, które osiągnęły dojrzałość szkolną lub mówiąc inaczej gotowość szkolną (zwykle ocenianą przez nauczycieli przedszkolnych lub Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną) powinny dość dobrze poradzić sobie z nowymi okolicznościami. Gotowość szkolna ma związek z odpornością na stres. Współcześnie ten stopień dojrzałości ujmowany jest w kontekście interakcyjnym jako rezultat wzajemnych oddziaływań cech wewnętrznych dziecka z otaczającym środowiskiem. Na funkcjonowanie dziecka ma bowiem wpływ bliższe i dalsze jego otoczenie.

Idąc do szkoły dziecko musi dostosować się do nowych reguł, podjąć wysiłek wykonywania zadań proponowanych przez nauczyciela. Dotychczas, w przedszkolu praca z dzieckiem była dostosowana do jego aktywności i chęci włączania się w zajęcia. Teraz sytuacja się zmienia. Otrzymuje zadania i nikt go nie pyta o to czy ma na to ochotę.
Powoduje to u dziecka poczucie utraty kontroli, ponieważ nie posiada wpływu na to, co „musi” robić.
Część dzieci może odczuwać także rodzaj osamotnienia – lęk związany z rozstaniem z rodzicami, koniecznością poznania nowych kolegów, samodzielnego odnalezienia się w nowym, nie zawsze przyjaznym środowisku.

Istotne jest jak dziecko postrzega rolę nauczyciela. Jeżeli schemat ogranicza się do roli dydaktycznej, to może to wywoływać u dziecka lęk. Warto by opisać dziecku nauczyciela jako osobę opiekująca się. Tym bardziej, że w początkowym okresie nauki to właśnie rola opiekuńcza i wychowawcza ma największe znaczenie.
Na pewno łatwiej jest w tej kwestii dzieciom, które wcześniej miały doświadczenia przedszkolne. Zawsze jednak można uzupełnić ten brak odpowiednim postępowaniem.

Jednym z elementów gotowości szkolnej jest również zdolność odraczania gratyfikacji, które dziecko powinno nabyć w okresie przedszkolnym. Nauka szkolna, a co za tym idzie wspólna nauka w wieloosobowej klasie wiąże się z tym, że nauczyciel musi dzielić czas pomiędzy wszystkich uczniów mając na uwadze różne tempo pracy dzieci. Dlatego też, może reagować z pewnym opóźnieniem na potrzeby dziecka takie jak sprawdzenie wykonanej pracy lub poświęcenie swojej uwagi w danym momencie. Dziecko musi sobie wówczas poradzić z koniecznością zaczekania na swoją kolej.

Pójście do szkoły to etap stopniowego oddzielania się od rodziców oraz osiągania samodzielności. Poszerzają się interakcje społeczne. Nadal w życiu dziecka ważne są autorytety dorosłych (nauczyciele, rodzice innych dzieci), jednak relacje z rówieśnikami nabierają większego znaczenia. Istotna staje się opinia kolegów, ich zdanie. Coraz ważniejsza jest praca zespołowa, życie w grupie. To dzięki niej dzieci mogą poczuć się ważne i doceniane społecznie. Osiągają to m.in. poprzez ściąganie, podpowiadanie, pomaganie sobie (choć brzmi to niepopularnie). Rywalizacja (samodzielna praca na własny sukces) nie daje tej możliwości. Ponadto uczenie się dzieci nawzajem od siebie (tutoring rówieśniczy) to jedna z najskuteczniejszych metod poszerzania wiedzy.

W okresie wczesnoszkolnym zarówno środowisko domowe, jak i szkolne jest ważnym elementem rozwoju. Powinny one ze sobą współbrzmieć, współpracować. Niedobra sytuacja dla dziecka jest taka, gdy nauczyciel jest traktowany jako rywal rodzica, a rodzic jako osoba niepożądana w szkole. To właśnie ich współdziałanie daje dziecku poczucie spójności świata.

Podsumowując można powiedzieć, że rozpoczęcie szkoły to trudny, stresujący dla dziecka okres. W krótkim czasie musi ono opanować szereg nowych umiejętności, nawiązać nowe relacje, poddać się kontroli i ocenie. Równocześnie to czas nowych odkryć, fascynacji, zdobywania samodzielności, tworzenia pierwszych przyjaźni.
Szczególnie wtedy należy zapewnić dzieciom poczucie bezpieczeństwa, troski i zrozumienia. W tym celu zarówno rola rodziców jak i szkoły jest bardzo ważna.

Katarzyna Pycio